Анатолій Балуценка
31
РУСIФIКАЦЫЯ
Калi iмперыю стваралi,
Русiфiкацыя iшла,
Свядомасць хутка руйнавалi,
А мова зброяю была.
З'явiлась моцная спакуса,
Адметнасць сталi забываць,
Бо з нас, адвечных беларусаў,
Пачалi рускiх вырабляць.
Нам каранi ўсе падсякалi
I карчавалi, як маглi,
Ўсё беларускае знiшчалi,
Каб ўсе мы рускiмi былi.
Русiфiкатары-прайдохi,
Хто на сабе iх не пазнаў?
Дзед Балуцёнак быў, змен трохi,
I бацька Балуценкам стаў.
Каб людзi працу атрымалi,
Каб адукацыю набыць,
З усiх свядома вымагалi
Пра беларускае забыць.
Каб утварылася дзяржава,
Аддаць багата трэба сiл,
Каб беларускасць зноў паўстала,
Народ свой гонар аднавiў.
20.10.1992
32
БЕЛАЯ РУСЬ
Белая Русь! Якiя словы!
Прыемна слухаць мне iх зноў,
Ў iх прыгажосць чароўнай мовы
I да зямлi бацькоў любоў.
Мы шмат гадоў не мелi волi,
Прыхiльнай доля не была,
I назву ўзнёслых слоў нiколi
Мая Радзiма не брала.
Цяпер стварылася краiна,
I скажа кожны беларус:
О, Беларусь! Мацней няспынна,
Тваёй я назвай ганарусь!
Русiфiкацыя, вядома,
Ў Беларусi нямала год,
Нацыянальную свядомасць
Амаль ўжо страцiў мой народ.
Не разважаў раней свядома,
Чужой была свядомасць мне,
Ды зараз воля – аксiёма,
Бо я жыву ў Галiчыне.
Ўсе з беларускага мы роду,
Каб беларусамi былi,
Культуру, мову i свабоду
Патрэбна, каб мы набылi.
22.10.1992
37
ЦУД МОВЫ
Прыехаў дамоў з Украiны
Пабачыць, як людзi жывуць,
За волю змагацца павiнны,
Ды нешта яе не бяруць.
Спакойна i цiха заўсёды,
Няма мiтуснi, як заўжды,
Хто дыхаў паветрам свабоды,
Не можа трываць духаты.
Цi, можа, ўсе рускiмi сталi?
Цi болей мы ўжо не народ?
Адметнасць сваю растапталi
Ганебна за семдзесят год.
Прыйшла к нам з усходу навала,
Свайго не жадаем кахаць,
I словы, што мацi спявала,
Саромiмся мы вымаўляць.
Што скажуць калiсьцi нашчадкi,
Цi змогуць яны дараваць,
Ад мовы не будзе як згадкi,
Далей яе станем знiшчаць?
Каб дзецям спяваць ля калысак,
Ёсць родная мова у нас,
Касцёр прагарэў, тлее прысак,
Цуд мовы навечна не згас!
5.11.1992
38
АБРОЦЬ
Чаму так балюча народу?
Цi лепшае можна чакаць?
Чамусьцi сабе год ад году
Павiнны ва ўсiм адмаўляць?
Саюз непарушны распаўся,
Народы жадалi дабра,
Хоць кепска аб нас турбаваўся,
Ды горшая крочыць пара.
Народ быць рабом пагадзiўся,
Дазволiў ў аброцi трымаць,
Хаця Саюз ўраз развалiўся,
Аброць не змаглi з сябе зняць.
Народ меў цудоўную мару,
Ды што далей трэба чакаць,
Калi не хапае тавару,
Няма людзям дзе працаваць?
Чаму жывем стала ў гаркоце,
Хто здатны дакладна сказаць?
Чаму наш народ у аброцi
Бясконца ўдаецца трымаць?
I цуглi яшчэ заклiзаюць,
Спаткае час цяжкiх нягод,
Бо манны нябеснай чакаюць,
Такi памяркоўны народ.
6.11.1992
39 У
КНIГАРНЕ
Занадта бачыць непрыгожа,
Як мову палюбiць сваю,
Калi купiць мы сёння можам
За рубель «Новую зямлю»?
Рубель – бiлета кошт ў трамваі,
Пясняр нам песнi пеў дарма,
Бо абыякавасць чакае,
На кнiгi попыту няма.
Духоўная спаткалась беднасць,
Прайшлi каварны цяжкi шлях,
Культуру, мову i адменнасць
Нам зруйнавалi на вачах.
Закон аб мове добры, можа,
Ды як яго ажыццявiць?
Знайсцi к закону трэба грошы,
Каб мова зноў магла ажыць.
Лепш аб мiнулай помнiць славе
I годнымi таксама быць,
Каб у сваёй цяпер дзяржаве
Сваю гiсторыю тварыць.
Каб кожны беларус свабодна
На роднай мове размаўляў
I творы генiяў народных
Чытаў, любiў i шанаваў.
6.11.1992
42
ЗОРНЫ ЧАС
Беларусы-землякi,
Што мы нарабiлi?
Чаму мовы лёс такi,
Што яе забылi?
Ўсiм нам трэба вывучаць
Нашых продкаў мову,
Каб хаця запамiнаць
Кожны дзень па слову.
Што забылi – не бяды,
Трэба, каб жадалi
Яе ўспомнiць праз гады,
Гаварыць каб сталi.
Кожны моваю сваёй
Ганарыцца можа,
Размаўляць заўжды чужой
Не зусiм прыгожа.
Чаму сорам не пячэ,
Грудзi нам не душыць?
Не пачалi як яшчэ,
Трэба справу зрушыць!
Зорны каб спаткаўся час,
Аднавiць след мову,
Каб запал душы не згас
К матчынаму слову!
10.11.1992
47
ВЫЙСЦЕ
Пакуты цяжкiя спаткалi,
Дзе, што зрабiлi мы не так?
Хоць непагана працавалi,
Ды толькi жылi абы як.
Чаму бясконца дазваляем
Эксперыменты над сабой
I моўчкi доўгi час трываем?
Знайсцi дзе шчасце i спакой?
Бо млосна ўжо ад абяцання,
Даволi гнуцца i стагнаць,
Прыходзiць час выпрабавання,
I ўладу трэба выбiраць.
Нам рэвалюцый больш не трэба,
Дабра ад iх не прычакаць,
Каб меў народ удосталь хлеба,
Патрэбна плённа працаваць.
Абагульненне ўжо рабiлi,
Лепш iншым даражыць жыццём,
Каб ўсё, што працай зарабiлi,
Уласным стала набыццём.
Як выйсце ўлада знайсцi здатна,
Рэформы час прыйшоў прымаць,
Каб жыў народ заўжды выдатна,
Абрыдла лепшага чакаць.
13.11.1992
52
МОВА ЗАЧАКАЛАСЬ
Камунiстычная дзяржава
Сваю праграму прыняла:
Лад новы ўпарта будвала,
Людзей у камунiзм вяла.
I паступова, крок за крокам,
Чынiлi мове шмат абраз,
Для нас працэс зайшоў далёка:
Забылi родную праз час.
Я помню Мiнск пяцiдзесятых:
Нiдзе слоў родных не чуваць,
I толькi у вясковых хатах
Яшчэ жадалi размаўляць.
Прайшлi гады, i роднай мовы,
Наогул, ўжо амаль няма,
Бо тэлебачання аковы
На нас накiнула Масква.
Нiяк не здолець мове муру,
Жаданай каб, урэшце, стаць,
Навуку, тэхнiку, культуру
Каб ёй маглi адлюстраваць.
Iнтэлегенты Беларусi!
Каб беларускi род не згас,
Скажыце: «Я к табе вярнуся!»
Бо мова зачакалась вас.
20.11.1992
71
ГIСТАРЫЧНАЯ ПАМЯЦЬ
Чаму адмовiлiсь ад мовы,
Не размаўляем мы на ёй,
Чужыя толькi чуем словы,
Чаму саромiмся сваёй?
Спытаць сябе няма умення:
Дзе знiклi гены, ў якi час?
Але вяртацца да карэнняў
Не клiча голас продкаў нас.
Бо толькi мова – тая глеба,
Што зробiць нас народам зноў,
Выхоўваць неадкладна трэба
Да мовы матчынай любоў.
Каб мове жыць, не след мець многа,
А толькi размаўляць на ёй,
Такой, што дадзена нам Богам:
Пяшчотнай, любай i сваёй.
I гiстарычная хай памяць
Абудзе генны голас наш,
Прайшло каб рабства, нiбы замець,
I зноў заззяў свабоды час.
Мiне хай цяжкая спакуса,
Далей не ведаць каб бяды,
I стала годнасць беларуса
Мы неслi горда праз гады!
15.12.1992
72
МОВА МАЯ, МОВА!
Мова мая, мова!
Цэлы час ў няволi,
Чую твае словы
Толькi ў лесе, ў полi.
Што цяпер з табою?
Што з цябе зрабiлi?
Мачахаю злою
Мы з табою былi.
Нежаданай стала,
Нiшчылi паволi,
Каб хутчэй сканала,
Не жыла нiколi.
Дзе душа людская?
Як мы дапусцiлi:
Родная такая,
Ды ўсё ж не любiлi.
Гналi цябе з хаты,
Каб не галасiла,
Каб схаваць за краты,
Дзе была б магiла.
Прызнаваць не хочам,
Зразумеем з часам:
Калектыўны злочын
Мы чынiлi разам.
17.12.1992
87
НАЦЫЯНАЛЬНАЯ IДЭЯ
Зусiм сябе не баранiлi,
Цярпелi здзекi над сабой,
Заўсёды не народам былi,
Слухмянай цiхаю гурбой.
Нацыянальны дух i мроi
Для нас iдэяй не былi,
К нам беларускiя героi
З даўнiн глыбокiх не прыйшлi.
Працягла факт не непакоiў,
Ды час спаткаў мець грошы зноў.
Дзе гiстарычных ўзяць герояў?
Знайшлося месца для звяроў.
З характарам свiм плебейскiм
Даўно прыйшла пара канчаць,
Калi народам еўрапейскiм
Сябе жадаем адчуваць.
Свабоды дух пацiху тлее,
Каб шчасным быць, не знаць бяды,
Нацыянальную iдэю
Народу трэба мець заўжды.
З каго нам прыклад мець харошы
I праз стагоддзi, i цяпер?
Партрэт герояў даць на грошы,
Бо нонсэнс: на валюце – звер.
13.07.1993
89
РОДНАЯ МОВА
Мова мая, мова,
Да цябе благаю!
Родная, ды словы
Ўсе твае не знаю.
Так ў жыццi бывае,
Што ў натоўпе мацi
Незнарок спаткае
Сталае дзiцяцi.
З роднай – надта цупка,
Для чужой – удача,
Ды свая галубка
Толькi горка плача.
Да чужой даволi
Ўзнёслай ласкi маем,
Ды сваю нiколi
Песцiць не жадаем.
Страцiлi мы сорам:
Сваю мову-мацi,
З яе цяжкiм горам,
Мець не хочам ў хаце.
Стаiць на парозе,
Бачны яе мукi.
Хто яшчэ у змозе,
Працягнiце рукi!
13.07.1993
93
ПАЧЫТАЎШЫ КУПАЛУ
Паэты ахвярамi сталi,
Iх вельмi багата было,
Калi пад прымусам складалi
Айцу ўсiх народаў пiсьмо.
Паэт не выносiў няволi,
Хоць спробу такую зрабiў,
Таму чысты голас паволi
У лiры дзiвоснай згубiў.
Не змог ён чароўную музу
Прымусiць хлусне патураць,
I роспач настала ад грузу
Фальшывыя вершы складаць.
Таму i дылема паўстала,
Хто ён: Чалавек цi Паэт?
Апошняе выбраў Купала
I склаў свой смяротны санет...
Смерць ранняя, нонсэнс быў гэта,
Не прыйдзе к яму забыцця,
Збярог павек годнасць Паэта,
Бо праўда каштоўней жыцця.
Вялiкай трагедыя стала
Цяпер для народа майго.
Купала! Купала! Купала!
Пяшчотна мы любiм яго.
29.08.1993
94
ЛЮБIЦЬ МОВУ
Свая, ды забытая мова,
Хоць вершы на ёй я пiшу,
Не кожнае ведаю слова
I ў слоўнiкi часам гляджу.
Iснуе двухмоўя спакуса,
Каб родную мову забыць,
Карэнне свае беларуса
Паволi бясследна згубiць.
Ды мову выдатную шкода,
Не горай яна iншых моў,
Патрэбна, каб ў сэрцы народа
Зноў к ёй запалала любоў.
Любоў да сваёй, беларускай,
Пяшчотнай i шчырай такой!
Пакуль мову лiчым нагрузкай,
Ды з ёю набудзем спакой.
Каб зноў падабалася мова,
Умовы патрэбна ствараць:
Красу беларускага слова
Паэтам ў радках паказаць.
Каб шчасце прыйшло да народа,
Хто родную любiць зямлю,
Каму сэрца песцiць свабода,
Той вывучыць мову сваю!
29.08.1993
95
ДОЛЯ МОВЫ
О, мова родная мая!
Стаць можаш мёртвай, як латынь,
Для нас амаль ўжо не свая,
Але змагайся i не згiнь!
Бо, каб народам быў народ,
Ён мовы цуд павiнен мець,
Хоць церпiм вельмi шмат нягод,
Нам цяжка iснасць зразумець.
Было на мову шмат атак,
Нас ўжо народам цяжка зваць,
Праз час здарыцца можа так,
Не ўдасца корань адшукаць.
Народам мова ўсiм дана,
Здаўна так прадугледзiў Бог,
I цалкам наша ў тым вiна,
Што крочым горшаю з дарог.
Спаткае мову горкi лёс,
Калi благую выбраць плынь,
Ўзляцець не ўдасца да нябёс,
Ў такi стан трапiла латынь.
Цярпела мова шмат нягод,
К сабе павагу каб прыдбаць,
Каб вечна ў свеце жыў народ,
Ўсiм тварам к мове трэба стаць!
30.08.1993
125
КУЛЬТУРА МОВЫ
Патрэбна, зноў каб расцвiла,
Хаця для мовы час суровы,
Як ў моры човен без вясла,
Народ, якi не мае мовы.
Павiнен кожны чалавек
Не пакiдаць бацькоўскай мовы,
Яна дана для нас павек,
Лепш толькi песцiць яе словы,
I слова кожнае любiць,
Хоць iх багата ў роднай мове,
Лягчэй на свеце з мовай жыць,
Бо прыгажосць у кожным слове!
Мы ўзялi мову з-за мяжы,
Ды роднае прыемней слова,
Здабыць каб радасць для душы,
Знаць родную абавязкова.
У мове шмат узнёслых слоў,
Яна, як цуд, гучыць прыгожа,
Сваю каб мову ведаць зноў,
Хай Бог хутчэй нам дапаможа!
Адменнасць стала аднавiць
Мы здольны праз культуру мовы,
Каб беларусамi зноў быць,
Любiць свае патрэбна словы!
13.09.1993
153
СОК ПАЭЗII
Спявае бард – яму ўсю славу:
Сам кампазiтар i паэт.
Калi асобна робяць справу,
Галоўней хто? Няма прыкмет.
Агульная здаецца мэта,
Мiж творцамi няма мяжы,
Ды кампазiтар ад паэта
Павiнен атрымаць вершы.
Святлом цудоўным ззяе сцэна,
Сухога лёду фiмiям,
Артысту мора па калена,
Адзiны ён вядомы нам.
Артыст – як дуб, яго вiтаюць,
Але нябачна каранёў,
Якiя жыўленне збiраюць,
Сок поспеху праз iх прыйшоў.
Бо кожны з трох павiнен справу
Зрабiць выдатна, не на жарт,
Калi адзiн захопiць славу,
Заўжды хай лепей будзе бард.
Галоўней тое – дзе вытокi,
Бо сок жыцця дае выток,
Там вырасце дубок высокi,
Калi паэзiя дасць сок.
19.09.1993
154
ЖАХЛIВЫ СЛЕД
Куды не паглядзець – цудоўны свет,
Красу стварыла дзiўная прырода,
Ды чалавек на ўсiм пакiнуў след
Бесчалавечны i жахлiвы. Шкода.
Нi жалю, нi сардэчнасцi няма,
Ўсё разбураем, як майстры, умела,
Перавыхоўваць феномен дарма:
Руйнуем, топчым i капаем смела.
Сляды дзiкунства бачны кожны крок,
Зямля ад болю i абразы плача,
Што будзе кепска, бачыць не прарок,
Але не можам ўжо рабiць iначай.
Натхненне ў душах – толькi ад красы,
Хоць кажам, што прырода – каралева,
Свярбелi рукi нам ва ўсе часы:
Зламаць хацелась маладое дрэва,
Цi ў лузе кветак назбiраць букет,
Наблiзiць каб разрухi лiхалецце,
Але красы чароўнай знiкне след,
Без жалю кветкi выкiдаюць ў смецце.
Шмат вельмi вабных на Зямлi украс,
Як кожны свой жахлiвы след пакiне,
Зямля пацерпiць яшчэ нейкi час,
А потым ператворыцца ў пустынi.
20.09.1993
155
СПАНТАННАЯ СВАБОДА
Калi не замiнаюць кайданы,
Становяцца праз час жаданай звычкай,
I нават будуць любымi яны,
Iх можна параўнаць з яскравай знiчкай.
Ў свабоды вельмi нiзкая цана,
Таму, хто ў кайданах, яна не трэба,
Заўсёды выглядае, як мана,
Што вольны здатны узляцець у неба,
Рукой каб дакрануцца да нябёс,
Блакiт пабачыць, белыя аблокi,
Ды кайданы зрабiлi сцiплым лёс,
Каб скiнуць iх, рабiць патрэбна крокi.
Не хочацца паварушыць рукой,
Каб у адказ не выклiкаць цунамi,
Бо звыклы любы для душы спакой,
Прыемней жыць ў абдымку з кайданамi.
Ў сцяну нiхто не хоча бiць iлбом,
Хаця сцяна вялiкая з паперы,
Цудоўна вельмi сталым быць рабом,
Рашучыя для волi трэба меры.
Ў спакоi памяркоўная душа,
Хвалюючай не трэба ёй нагоды,
Чакае: кайданы зруйнуе ржа,
Спаткаецца спантанна час свабоды.
20.09.1993
196
ВОЛЯ I КУЛЬТУРА
Закон пра мовы прынялi даўно,
Ды мову беларускую нячутна,
Гавораць ўсе па-руску ўсё адно,
А родная дасюль многапакутна.
Калi былi залежнымi раней,
Наш моўны цуд бязлiтасна знiшчалi,
Але мiнуў час жудасных завей,
Цяпер боль мове самі чыніць сталі.
Без мовы волю цяжка утрымаць,
Не след чакаць ад намагання плёну,
Калi па-руску будзем размаўляць,
Хоць не парушым моўнага закону.
Калi ментальнасць зменiцца у нас,
Свабода стане шчасцем для народа,
Прыйшоў дарунак нечаканы ўраз,
Ды з мовай будзе iсная свабода.
Палiтыкай адменнасць не ўтрымаць,
Пакуль чужая мова – перашкода,
Нам родную патрэбна ратаваць,
Даць моўную культуру для народа.
Як моўная адменнасць стала ёсць,
Народам будзем мы абавязкова,
Бо на сваёй зямлi не будзеш госць,
Як, акрамя зямлi, яшчэ ёсць мова.
30.09.1993
217
ВЕДЫ I ХЛЕБ
Свабода трэба i спакой. Скарынка хлеба.
Глыток вады. Пяро. Папера. Поклiч неба.
Зусiм багацця не хачу. Не трэба славы.
Бо у нязведанасць лячу. Зрабiў я мала.
Ды як я больш зрабiць магу, каб камертонам
Ўсе гукi, што ў маёй душы, гучалi звонам?
Бясконца хочацца аддаць. Бяры. Не трэба.
Бо веды не жадаюць браць. Дай толькi хлеба.
Пакуль няздатны зразумець. Цi знаюць людзi,
Як веды будзем так таптаць, яды не будзе.
Ўвесь час ад розуму бяда. Бяда i годзе.
Бягуць гады. А веды зноў ганьбяць ў народзе.
Хоць нам, як тых снапоў ў гумне, даюць
дыпломы,
Яны, дзе веды у цане, танней саломы.
Пакуль плюем на iнтэлект, не плацiм грошы,
Рашуча ўзняць ўсiм дабрабыт нiяк не зможам.
Ўявiць, як рые катлаван не экскаватар,
Працуе добра ўвесь народ, але лапатай.
Народ павiнен шанаваць свае галовы,
Для працы трэба iм заўжды ствараць умовы.
Думка – прадукт у галавы. Такая праца.
Але павiнен плён любы надрукавацца.
Няшмат патрэбна галаве. Вады i хлеба.
Але бясконца, назаўжды, свабода трэба.
7.10.1993
227
ШТО ЎРАТУЕ?
Як на малых дзяцей глядзець,
Ўзнiкаюць радасныя словы,
Iм ў неба самы раз ляцець,
Яны – як добрыя анёлы.
I верыцца: мiнуць гады,
Вялiкiя з iх будуць людзi,
Пазнаць не прыйдзецца бяды,
Надзея добрай явай будзе.
Чаму здарыцца так магло,
Як разабрацца можна хутка:
Красун стаў злодзеям даўно,
Цяпер красуня – прастытутка.
Шмат лёсаў ёсць i шмат дарог,
Здавалась: доля шчодрай будзе,
Упасцi кожны сам не змог,
Сваю руку прыклалi людзi.
Знявечана душа цяпер
Iдэалогiяй злачыннай,
Да Бога знiшчаны давер,
Мараль з'яўляецца прычынай.
Бо ленiнiзм губiў жыццё,
Крамсаў сурова, нiбы брытва,
Ўратуе Бога адчуццё,
Пiсьмо Святое i малiтва.
11.10.1993
232
ЯК ЖЫЦЬ?
Душа заплача ад пакут,
Такую толькi мае змогу,
Ў адносiнах ганебны бруд
Ўраз атрымае перамогу.
Ступіць патрэбна толькi крок,
Адразу можна стрэць нагоду,
Каб паспытаць ганьбы урок
I хутка страцiць асалоду.
Змагацца з вадамi дарма,
Такая завялася мода,
Сумлення як зусiм няма,
На кожным кроцы перашкода.
Сустрэлi сумную пару,
Дваяка разумеюць словы,
Чакаюць ўсюды хабару,
За «дзякуй» не вядуць размовы.
Разбэшчаны грамадства стан,
Адолець як яго рэформай?
Татальны жудасны падман
Стаў явай, прызнаецца нормай.
Бруд цела можна i адмыць,
Як мыла ёсць, гарыць iмкненне.
А як на белым свеце жыць,
Калi забруджана сумленне?
13.10.1993
240
ЗАКЛIК
Пачуйце подых роднай мовы!
Прыемна, як ручай, звiнiць,
Ўсе адмысловыя ў ёй словы.
Як нашу мову не любiць!
Натхненне надае размова,
Як быццам песнi салаўя,
Бясцэнна кожнае ў ёй слова,
Бо мова родная, свая!
Хутчэй бярыце кнiгу ў рукi,
I ўраз адчуецца: язык
Свабодна утварае гукi,
Да iншай мовы ён не звык!
I песню родную спявайце,
Каб радаваць душу i слых,
Свайму належнае аддайце!
Пакуль што цяга да чужых.
Любiце, паважайце мову,
Падставы ўсе яна дае,
Сярод славянскiх моў аснову
Складаюць словы ўсе яе!
Ад роднай мовы асалода,
Пара, нарэшце, зразумець:
Вялiкi гонар для народа
I шчасце мову сваю мець!
20.10.1993
248 ШТО
ЁСЦЬ. ШТО БУДЗЕ?
Калi цябе без важкiх аргументаў
Бясконца будуць цяжка зняважаць,
Застануцца сляды эксперыментаў:
Сябе сам больш не будзеш паважаць.
Чакалi надта доўга час свабоды,
Нарэшце, дэмакратыя прыйшла,
Надзеi згаслi, стрэнулiсь нягоды,
Урок занадта горкi ўсiм дала.
Амаль iмгненна сталi жабракамi,
Жыццёвы людзi страцiлi спакой,
Нязнаны жах рабiць пачалi з намi.
Як стала дэмакратыя такой?
Зняверылiся людзi ад падману,
Ў жыццi нiчога добрага няма,
Але прыйшлi мы да такога стану,
Жыццё мiнае, ды жывем дарма.
Прыгнёт бясконцы, часам нават кпiны,
Як поспеху дабiцца ў барацьбе?
Такi народ у цяжкiя хвiлiны
Не зможа нават баранiць сябе.
Адна наменклатура нас душыла,
Цяпер другая дыхаць не дае,
Змянiлi шыла колкае на мыла,
Такой свабоды дамаглiсь сабе.
25.10.1993
254
НЯМА I НЕ БУДЗЕ
Генетыка, прыбiтая да часу
Дзяржаваю рабочых i сялян,
Не кiнула пытанне без адказу:
Чаму жыццё прыйшло ў ганебны стан?
Ды праўды ёй нiяк не даравалi
Ў таталiтарны i страшэнны час,
Генетыку за мiг раскрыжавалi,
На сметнiк яе кiнулi ураз.
Але не стала лепей жыць краiна,
Наносiла жыццё бясконцасць ран,
I кiраўнiцтва ў тым было павiнна,
Не засталось ў грамадскасцi дваран.
Ў краiне розум знiшчылi бязглузда,
Пакiнуў яе кожны лепшы сын,
Як ў галаве, бы ў барабане, пуста,
То вынiк будзе горкi, як палын.
Вялiкая, ды слабая дзяржава,
Пад кiраўнiцтвам захiстаўся трон,
Бо дутай была велiчная слава,
Сапраўдным толькi апынуўся скон.
Як розуму няма, то ўжо не будзе,
Бо нават iнстытут не дапамог,
Нiколi не навучаць таму людзi,
Чаго не даў пры нараджэннi Бог.
28.10.1993
293
СТВАРАЛЬНIКI БЮДЖЭТУ
Як прыкладу бацькоўскага няма,
I сын не атрымае выхавання,
Ўсе намаганнi прападуць дарма,
Не выканаць цудоўнага жадання.
Хоць сын цярпеў ад бацькi глум не раз,
Калi прыходзiў ён дадому п'яны,
Яму здавалась, што ў бацькоўскi час
Заўжды ласкавы будзе i рахманы.
Знiшчала яго гора без мяжы,
Шчымела сэрца незагойнай ранай,
Бо мацi шкадаваў сын ад душы,
I думаў быць пяшчотным для каханай.
Ды спакваля ў мужчыну сын падрос
I на красунь быў зазiраць ахвочы,
Пакораны красою русых кос,
З надзеяй зазiраў каханай ў вочы.
Але у п'янiц ясна ўсё заўжды:
Сканчаюцца любоўныя раманы,
Пачнецца новы смутны круг бяды,
Прыходзiў муж дадому надта п'яны.
Людскiя лёсы жорстка меле млын,
Але дзяржаве iх зусiм не шкода,
Калi п'е бацька, будзе пiць i сын,
Бюджэт яны ствараюць для народа.
20.11.1993
322
ДОЎГАЯ ПАМЯЦЬ
Хутка збягаюць вясновыя воды,
Быццам бы iх не было,
Вельмi кароткая памяць ў народа,
Хутка забылi пра зло.
Як забiвалi брат брата ў дваццатым,
Верыў злачынцам народ,
Як ў трыццаць сёмым нас нiшчылi каты,
Безлiч пазналi нягод.
Былi галодныя, босыя былi,
Страх панаваў у душы,
Сталiна-бацьку бязмерна любiлi,
Нiбы радню, без мяжы.
Гiнулi ў бiтвах без сэнсу салдаты,
Колькiх нас сцёрла вайна?
Што нам у вынiку даў сорак пяты?
Лапцi, адзенне з радна.
Нас камунiсты бясконца дурылi,
Яны ў хлусне малайцы,
Пры кмунiзме ўвесь час самi жылi,
Зводзiлi ледзь мы канцы.
Трэба народу мець доўгую памяць,
Не забываць ўсiх абраз,
Каб не гняла нас бясконцая замець,
Факел надзеi не згас.
2.12.1993
355
ДЗIЎНЫ СОН
Гавораць ў Мiнску ўсе па-беларуску,
I люба мова ўзнёслая гучыць,
Нячутна больш, каб хто казаў па-руску,
Прыемна роднай мовай гаварыць.
Я беларус, i гонар мой без краю,
Што стаў адметным зноўку мой народ,
I гонар свой высока я трымаю,
Няма для роднай мовы перашкод.
Бо назвы станцый у метро змянiлi,
I болей вулiц ленiнскiх няма,
I бел-чырвоны сцяг наш аднавiлi,
Бо любiм край свой родны нездарма.
Я ганарусь, жыве ў душы Радзiма,
Любiць яе для кожнага – закон,
Ды думкi, як цягнiк, пранеслiсь мiма,
Бо сёння бачыў вельмi дзiўны сон.
Жадаю, каб стаў сон, нарэшце, явай,
I спаў з маёй душы цяжэйшы груз,
Каб стала моцнай Беларусь дзяржавай,
Ёй ганарыўся кожны беларус.
Каб родная вакол гучала мова,
Маглi каб ў еўрапейскiм доме жыць,
Свабода, мова i зямля – аснова,
Каб годнасць беларусаў аднавiць.
19.12.1993
376
АДВЕЧНА БЫЦЬ
Святая справа – адраджэнне мовы,
Ды, як яе цяпер нам аднавiць,
Калi амаль усе заўжды гатовы
Па-руску i пiсаць, i гаварыць?
I як без мовы зберагчысь народу,
Як распазнаць, хто мы, народ якi?
Адсутнасць мовы робiць перашкоду,
Каб беларус застаўся праз вякi.
Як мова ёсць, iснуе i дзяржава,
У вёсках хай гучыць i ў гарадах,
Бо мова для народа – яго слава
I ў будучыню светлы ясны шлях.
Бо не ўяўляе наша мова муру,
Кантакты надта плённыя дае,
Стварыць нацыянальную культуру,
Наогул, немагчыма без яе.
Калi надаць прыдатныя умовы,
Паўстане мова родная ураз,
Як засталiся носьбiты у мовы,
Касцёр адметных дзiўных слоў не згас.
Нас два вякi ад мовы адвучалi,
Жадалi, каб хутчэй яе забыць,
Але iснуе мова i надалей,
I доля ёй адвечна роднай быць!
27.09.1994
383
СВОЙ ГОЛАС
Пакорнасцi ад iншых хочуць ўсе,
Каб ўбок не адхiлялiсь i на волас,
Сум падыход бязглузды прынясе:
У кожнага падобны будзе голас.
Бо затаiць патрэбна голас свой
I выглядаць як быццам раўнадушны,
Ды з моцным лепей не ўступаць у бой,
Хаця ён будзе сто разоў няслушны.
Калi бяжыць паток iмклiвы з гор,
I то звiнiць, вядзе сваю размову,
Як моцным свету не даваць адпор,
Павек магчыма страцiць сваю мову.
Заўжды ў таталiтарныя часы
Змаўкалi цалкам амаль ўсе ад страху,
I ўласныя страчалi галасы,
Другiя клалi галаву на плаху.
Людзей знiшчалi, як каса траву
Цi нiбы серп на нiве жытнi колас,
Каб больш не класць на плаху галаву,
Заўжды патрэбна мець рашучы голас.
Спрадвек у кожнай птушкi голас свой,
Зямлю ўпрыгожыць здатны хор цудоўны,
Не трэба сiтуацыi такой,
Адметны голас каб знiшчаць чароўны.
29.10.1994
397
ЗЯМЛЯ
Вакол такая бедная ралля,
Падзол, суглiнак, жоўценькi пясочак,
Тут Беларусь любiмая мая,
Зямля усiх яе сыноў i дочак.
Такая занядбалая зямля,
Не удалось жыццё ёй даць калгасу,
Бо шмат гадоў яна ўжо нiчыя,
Належала сялянскаму ўся класу.
Ды дрэнны гаспадар быў гэты клас,
Зусiм за працу людзям не плацiлi,
Прыгон яны трывалi доўгi час,
Таму сваю зямельку загубiлi.
Прайшлi гады, i камунiзм прапаў,
Ды так людзей ад працы адвучылi,
Што аб зямлi ужо не кожны дбаў,
I, як рабы, далей усе рабiлi.
Цi селянiну аддадуць зямлю?
Не кожны нават быў ў калгасе лодар,
Каб абрабляў зямельку ён сваю
I адчуваў i густ яе, i
водар.
Бо людзi толькi на сваёй зямлi
Усю сваю душу ўкладуць у працу,
Зямлю яны б да ладу давялi,
I пачало б жыццё зноў адраджацца.
21.11.1994
400
ПРАДКАЗАННЕ
Той, хто добра зрабiць нешта можа,
Пакiдае краiну сваю,
Падыходжу i я к раздарожжу,
Бо на ростанях зараз стаю.
Пакiдалi краiну дваране,
Годных лёс быў таксама такi,
У гулаг адпраўлялiсь селяне,
Хто быў здатны, былi бяглякi.
Рэвалюцыя нiшчыць шляхетнасць,
Iнтэлект ёй не трэба заўжды,
I народ яна кiнула ў беднасць,
Надта цяжкiмi былi гады.
Лепш не стала, бо нiзка упалi,
Бо разумных знiшчалi ўвесь час,
Дысiдэнтамi iх абзывалi,
Высылалi з краiны ураз.
Дачакалiсь, нарэшце, мы волi,
Ды належных не маем умоў,
Едуць масава, так, як нiколi,
За гранiцу разумныя зноў.
Прычакаць нельга шчасця народу,
Бо яго пачалi пакiдаць
Ўсе, хто любiць бязмерна свабоду,
Хаця мог красой нацыi стаць.
22.11.1994
436
ГАВАРЫЦЬ ПА-БЕЛАРУСКУ
Адчуць самiм сябе абавязкова!
Iнакш нам не застацца на зямлi,
Ўратуе беларусаў толькi слова,
Каб мы павек адметнымi былi.
Крый Бог, каб на зямлi, дзе продкаў слава,
Дзе мова была моцнай, як скала,
Не павялi б сябе цяпер нядбала,
Каб мова цалкам у нябыт пайшла.
Народ, якому не належыць мова,
Нiхто народам больш не будзе зваць,
Як вымаўленне прападзе i слова,
Аб беларусах будуць ўспамiнаць.
Павiнен ўзяць дзiця ад мацi мову,
Ды словы дзе ёй родныя знайсцi?
Бо рускаму вучылi доўга слову,
Каб роднай мовы не было ў жыццi.
Бяда людзей, пакуль не разумеюць,
Як жудасна манкуртам поўным стаць,
Рабiць манкурты цяжкi грэх умеюць,
Каб жорстка мацi-мову забiваць.
Любiць патрэбна родную нам мову,
Бо як iнакш людзьмi сябе лiчыць?
Не зруйнаваць каб нацыi аснову,
Па-беларуску трэба гаварыць.
11.12.1994
443
МОЎНАЕ ДРЭВА
Каб родную мову сваю зберагчы
I каб не папасцi ёй ў згадкi,
Ўдзень вершы складаю, складаю ўначы,
Яго прачытаюць нашчадкi.
Для мовы бяда: нелюбоў да яе,
Ляжыць на паверхнi прычына,
Ды нам трэба ведаць карэнне свае.
Якая без мовы Айчына?
Павiнна вярнуцца да мовы вясна,
Жаданае вельмi iмгненне,
Бо мова народам ад Бога дана,
Сок ў крону пагонiць карэнне.
I моўнае дрэва пачне ажываць,
Лiстота ўпляцецца ў карону,
Мы роднаю мовай пачнем размаўляць,
Не будзе ганебнага скону.
Таму i складаю я вершы свае,
Шукаю любую нагоду,
Паэзiя крылы для мовы дае,
Гатуе яе для палёту.
Нам мову патрэбна цяпер зберагаць,
Бо зменяцца з часам парадкi,
I будуць народам сябе адчуваць,
Як мову адродзяць, нашчадкi.
13.12.1994
499 СПАКУСА
НА ЧУЖОЕ
Даўно мы мову матчыну забылi,
Яе каб зноў прыняць i палюбiць,
Патрэбна, каб, як песнi, вершы былi,
Каб шчодра радасць чытачу дарыць.
Каб шчыра палюбiць ад продкаў мову,
Каб роднай мовай кожны гаварыў,
Пабачыць трэба моцную аснову,
Каб лад адметны мовы любым быў.
Бо наша мова – чыстая крынiца,
I б'е яна спрадвеку ад зямлi,
Каб кожны ўдосталь мог з яе напiцца,
Нарэшце, беларусамi былi.
Каб людзi прыгажосць яе адчулi,
Над вершам трэба лепей працаваць,
На кожным кроцы родную каб чулi,
На жаль, пакуль слоў родных не чуваць.
А роднай мовы хто не паважае
Цi здолеў ужо добра прызабыць,
Паэзiю упарта хай чытае,
Хутчэй каб мову палка палюбiць.
Бо мова – скарб душы для беларуса,
I трэба яе песцiць i кахаць,
Хай пойдзе назаўжды ад нас спакуса
Чужою мовай толькi размаўляць.
31.12.1994
516
ЖЫЦЬ У ВЯКАХ
Сваёй гiсторыi не зналi,
Адкуль i хто ўвесь наш народ,
З якiх часоў лiчыць пачалi
Свой адмысловы радавод?
Усiх манкуртамi рабiлi,
Хутчэй каб рускiмi былi,
Сваю гiсторыю забылi
I зберагчыся не змаглi.
З нас беларускасць выбiвалi,
I поспехаў хоць дасяглi,
Але мы рускiмi не сталi,
Бо баранiлiсь, як маглi.
Былi ў прыгнёце безлiч часу,
Менталiтэт свой збераглi,
Ўспрымаць патрэбна, як абразу,
Каб знiклi назаўжды з Зямлi.
Нам зберагчы дзяржаву трэба,
Свабоду каб павек здабыць,
Было каб сiнiм наша неба,
Каб нам Чэчню не паўтарыць.
Хоць мы гiсторыю не знаем,
Але народ павiнен жыць,
У рабства болей не жадаем,
След беларусамi нам быць.
12.01.1995
520
КОЖНАМУ СВАЁ
Каму прыемней, як салодка,
Камусьцi горыч лепш штодня,
Ляцiць увышынi лябёдка,
Ляжыць у лужыне свiння.
З часоў бiблейскiх ўжо вядома:
Для кожнага сваё заўжды.
Ад выхавання толькi стома,
Хоць марна страчаны гады.
Адзнакi у асоб нязменны,
Адзiны не стварыць хаўрус,
Iх вызначаюць толькi гены,
Якiх не зменiць i прымус.
Мацнее пустазелле ў полi,
Ды не яго ў бядзе вiна,
Што ў добрай глебе ўжо нiколi
Саспець не можа збажына.
Бо цалкам знiшчылi насенне
Рэвалюцыйныя гады,
Не дачакацца ўваскрэсення,
Не будзе жыта з лебяды.
Не паляцяць ў блакiт лябёдкi,
Няма каму быць ўвышынi,
I крок няспешны i кароткi,
Бо побач лужына ў свiннi.
15.01.1995
544
РАДКI ГIСТОРЫI
Адкуль ўзялiся беларусы?
Ляжаць дзе нашы каранi?
Ў адказах досыць ёсць спакусы,
Ды трэба веды ў нашы днi.
Гiсторыю свайго народа
Павiнен добра кожны знаць,
Мы – невукi, i вельмi шкода.
Хто мы? Адкуль? I што чакаць?
Радкi гiсторыi заўсёды
Хавалi поўнасцю ад нас,
Але ёсць памяць у народа,
I не змянiць яе ураз.
Абмежаваць няпроста памяць,
Народа памяць – скарб святы,
Хаця хлуснi пранеслась замець,
Скарб агалiцца залаты.
Хай добрае або благое –
Шляхi гiсторыi сваёй,
Шляхетнае цi надта злое,
Але усё належыць ёй.
Таму павiнны ведаць людзi
Сваёй гiсторыi радкi,
Iнакш яна няздатнай будзе
Сказаць: адкуль ты, хто такi?
31.01.1995
638
ЗНОЎ У КАМЕРЫ
Калi наяве любая свабода,
I можна шлях жаданы выбiраць,
Калi вакол цудоўная прырода,
Не трэба сваё месца пакiдаць.
Калi пасадзяць ў залатую клетку,
Ў сапраўднасцi ствараецца турма,
I нават, як здарыцца справа ўлетку,
Здавацца будзе, што вакол зiма.
Калi абмежаваны вельмi клеткi,
То камеры турэмныя яны,
Не ззяе сонца, не квiтнеюць кветкi,
А бадзякi вакол растуць адны.
Раней жылi мы у турме народаў,
Хаця «добраахвотным» быў саюз,
Зазналi ў турме жорсткi боль i шкоду,
Сукамернiкаў ладны быў хаўрус.
Пачалi жвава бiтву за свабоду
I сталi сiлай сцены прабiваць,
Не упусцiлi мы сваю нагоду.
Ды што прыйшлося ў вынiку чакаць?
Хаця сцяну мы сiлаю прабiлi,
Лiчылi: новы час ў жыццi прыйшоў,
Ды камеры ў турме ўсе поруч былi,
I трапiлi ў такую ж клетку зноў.
18.03.1995
657
ЧЫСТАЯ МОВА
Сваю мы мову доўгi час губiлi,
Цяпер аб здрадзе цяжка ўспамiнаць,
Яе амаль нiколi не вучылi,
Не намагалiсь нават размаўляць.
Калi нам трохi мову дазвалялi,
Iначай словы пачалi гучаць,
Бо рускiмi амаль цяпер ўжо сталi,
Iнакш пачалi словы называць.
Пабедай стала звацца перамога,
Супынку астаноўкай сталi зваць,
Каб роднага не ведалi нiчога
I мову перасталi паважаць.
Перахрысцiлi краму магазiнам,
Саветам сталi раду называць,
Не гума цяпер стала, а рызiна –
Упарта мову пачалi знiшчаць.
Спрадвеку мовы цуд – душа народа,
Якая мова, i такi народ,
Забрудзiлi мы мову, вельмi шкода,
Таму i шмат здараецца нягод.
Хачу, хутчэй каб мова стала чыстай!
А з ёю будзе чыстая душа,
I, як вясёлка, каб была iскрыстай,
Гучала ўзнёсла, быццам у вершах.
22.03.1995
764
НОРМЫ МАРАЛI
Чарнобыля адмецiна над намi,
Паводзiны дыктуе i мараль,
Не ведаем цяпер, што чынiм самi,
Але здарыўся з намi жах, на жаль.
Чым беларусы Бога прагнявiлi?
Заўсёды памяркоўнымi былi,
Але бяду сабе i боль здабылi,
Нябачна нуклеiды скрозь ляглi.
I асаблiва цяжкай была кара,
Ляжыць дзе магiлёўшчына мая,
Не будзе вабiць радасная мара,
Як стогне ад бяды цяпер зямля.
Таму глядзець у будучыню цяжка,
Хвiлiнай гэтай трэба толькi жыць,
Бо адчуваеш, быццам ты мурашка,
А будучынi можа i не быць.
Душа ад болю моцна пакутуе,
Бо невядома, якi сэнс жыцця,
Бо голас смерцi кожны ясна чуе,
I можа стаць здабычай небыцця.
Таму умоў якiх бы не стваралi,
Ды адчувае кепска чалавек,
Зняважлiвасць прыйшла да норм маралi.
Няўжо так будзе назаўжды, павек?
25.04.1995
843
ВЫБРАЛI ТУРМУ
Карыць не трэба сваю долю,
Альтэрнатывы больш няма,
Бо немагчыма выбраць волю,
Як па душы заўжды турма.
Не трэба нават кволай волi,
Калi патрыятызм слабы,
Не дамагчысь яе нiколi,
Бо мы ў душы даўно рабы.
I як не сорамна народу,
Дзяржавы не жадаем мець,
I роднай мове робiм шкоду,
Нялёгка iснасць зразумець.
Здаўна быў беларус забiты,
Бо гонару няма амаль,
Нядосыць ў нацыi элiты,
Да волi каб вяла, на жаль.
Не ведаем, што нарабiлi.
Свабода! Лепш няма красы!
Яе без сэнсу загубiлi
Цяпер на доўгiя часы.
След кепскай долi пакарыцца,
За вынiк дзякаваць каму?
Сон страшны нават не прыснiцца,
Што самi выбралi турму.
28.05.1995
888
МОВА СКАРЫНЫ
Першадрукар Францiшак Скарына!
Вядомы мала нам, а вельмi шкода,
Такая постаць толькi ёсць адна,
Ён – сiмвал беларускага народа.
Манголы ўсход i поўнач занялi,
На поўдзень туркi часта набягалi,
А беларусы вольнымi былi,
Сваю лiтаратуру развiвалi.
I набiрала моц ў той час яна,
Мы ўсiх славян тады апяраджалi,
Таму у нас з'явiўся Скарына,
I першымi мы кнiгi друкавалi.
Але даўно змянiлiся часы,
Мы паступова першасць разгубiлi,
Ад моўнай адцуралiся красы,
Чужую мову палка палюбiлi.
Ў тым ёсць твая, i ёсць мая вiна,
Што страцiлi адметнасць Беларусi,
Што быў забыты генiй Скарына,
Што мова цэлы час была у скрусе.
Пяцьсот гадоў пайшло у небыццё,
Iмям яго цяпер праспект назвалi,
Ды далей засталося забыццё,
Бо моваю яго не размаўлялi.
21.06.1995
906
ЧУЖЫЯ ПЕСНI
Сваю гiсторыю чытаю
I намагаюсь зразумець:
Навошта роднаму мне краю
Чужыя песнi трэба пець?
Сваёй гiсторыi не мелi,
Былi здаволены чужой,
Свабоды любай не хацелi,
I не iшлi за волю ў бой.
Дзяржаўнасцi не утварылi,
Спаткаў народ няўдалы лёс,
Мы пад абцасам розным жылi
I пралiвалi мора слёз.
Ў Лiтоўскiм княстве наша мова
Хаця дзяржаўнаю была,
Ды не заменiць ўлады слова,
Да нас дзяржаўнасць не прыйшла.
Не трэба наракаць на долю,
Ад Бога воля нам дана,
Ды зноў аддаць жадаем волю.
Чаму не трэба нам яна?
Сваёй гiсторыi не мелi,
Магчыма, i не будзем мець,
Чужынцаў песнi вечна пелi.
Цi трэба iх далей нам пець?
30.06.1995
930
ЗВАЦЦА ЛЮДЗЬМI
Калi народ нармальна развiваўся,
То клас фармiраваўся не адзiн,
Ды прынцып беларусаў не кранаўся,
Быў беларус адвечны селянiн.
Ў карчмах яўрэi толькi гандлявалi,
Панамi шляхта польская была,
А беларусы цэлы час аралi,
Так доўгi час гiсторыя iшла.
Як рускiя народ наш пакарылi,
Ў жыццё час значна лепшы не прыйшоў,
Свядомасць беларускую згубiлi,
Ператварылi вольных у рабоў.
I самi ўжо пасля панамi сталi,
Казалi: вольны брацкi наш саюз,
Але браты скрозь самi кiравалi,
А лямку цягнуў стала беларус.
Няўжо наш лёс мець лапцi i анучы,
Ды ўсё жыццё пакуты ад нягод?
Дарыла доля толькi боль пякучы.
Чаму такi няшчасны мой народ?
Чаму не даражым сваёй свабодай?
Цi будзе горкi лёс у нас павек?
Чаму не скарыстаемся нагодай,
Каб беларус стаў, ўрэшце, чалавек?
13.07.1995
935
ПАГАРДЖАЕМ МОВАЙ
Што можа быць чароўней роднай мовы?
Яна заўжды, як музыка, гучыць,
Ды мы забылi з часам продкаў словы,
Ад iх зусiм змаглi нас адвучыць.
Ганьба iнтэлiгенцыi, якая
Пазбавiць мовы хоча свой народ,
Бо лiчыць: мова родная – благая,
I ад яе нам будзе шмат нягод.
Ў часы Купалы гналi нашу мову,
I ён змагаўся з iснасцю такой,
Амаль праз век мы зноў вядзем размову,
Цi жыць, цi памiраць, нарэшце, ёй.
Чаму сваёю пагарджаем мовай?
Як згiне мова, згiне i народ,
I доля будзе горкай i суровай,
Бо знiкне з мовай беларускi род.
Цудоўна так на братняй Украiне
На роднай мове сталi размаўляць!
Таму дзяржава нiзашто не згiне,
Бо ўсе пачалi мову шанаваць.
Чаму народ мы свой не зберагаем?
Чаму такiя справы сходзяць з рук?
Чаму сваю мы мову зневажаем,
I нават ў Акадэмii Навук?
16.07.1995
943
ГОРКI КУБАК
Так горка, як нягоднiкi наўкол,
Незразумела, як такiмi сталi?
К нам, можа, звонку цяжкi грэх прыйшоў
Або ў сабе нiчога не змянялi?
Зайдзiце ў электрычку, што стаiць
I адпраўлення нейкi час чакае,
На кожнай лаўцы нехта ўжо ляжыць
I сесцi не за што не дазваляе.
Зусiм няма павагi да людзей,
А як няма, нiколi ўжо не будзе,
Бо чалавек, як стане лiхадзей,
Дабра ў душы давеку не набудзе.
Не вельмi проста жыць сярод падлюг,
Ў душы ад iх бясконца будзе стома.
Ды дзе знайсцi выратавальны круг
I выйсце дзе знаходзiць, невядома.
Мiрыцца трэба з тым, што вакол нас,
Бо шлях няроўны, ёсць на iм прыгоркi,
Заўжды ў жыццi настане такi час,
Якi прымусiць выпiць кубак горкi.
Каб меней горкiх кубкаў ў жыццi пiць,
Амаль не трэба мець з людзьмi кантактаў,
Самотнiкам не надта добра жыць,
Але пазбегнуць можна кепскiх актаў.
20.07.1995
953
ТРЫМАЕМ ДОЛЮ
Хоць горш для цела, але лепей для душы!
У сне такога не магло прыснiцца,
Што на шляху дзяржавы будуць вiражы,
I здатна яна лёгка разбурыцца.
Краiна доўга iснавала на штыках,
Ды слабымi былi яе падмуркi,
Як выклiкала у народа толькi жах,
Народ ўвесь час гуляў з дзяржавай ў жмуркi.
Ўсё разбурылi папярэдняе датла,
Народ за быдла цэлы час трымалi,
Куды палiтыка дзяржавы прывяла?
Кiраўнiкоў зусiм не паважалi
I працавалi ўсе спусцiўшы рукавы,
Хоць нам за працу амаль нуль плацiлi,
Цанiлi рукi, не цанiлi галавы
I працаваць патроху адвучылi.
Такой дзяржавы не было патрэбна нам,
Як конь на ногi, яна хутка ўпала,
Нiколi б нават не паверыў такiм снам,
Ды аказалась, што такая ява.
Спаткалi шчасце, бо мiнулi ўжо часы,
Як былi мы паўсытымi рабамi
I працавалi за кавалак каўбасы,
Ў руках цяпер трымаем долю самi.
25.07.1995
973
ЦI БУДЗЕМ?
Чужую думку будзем паважаць
Або сваю бясконца слухаць будзем?
Павагу к iшым трэба набываць,
Iначай як паразумяцца людзi?
Чаму не можа думку кожны мець?
Чаму мы ўсё рабiць прывыклi строем?
Чаму другiх не можам зразумець?
Расплата прыйдзе к нам яшчэ за тое.
Сваёй хоць думкi ў кожнага няма,
Ды iншым мець яе не дазваляюць,
К нам дэспатызм прывiўся нездарма,
Бо людзi толькi сiлу паважаюць.
Нас бальшавiзм амаль што сапсаваў,
Здаўна славяне дэспатызм цанiлi,
Таму бальшавiком з нас кожны стаў,
На гора, рэвалюцыю зрабiлi.
Не можам быць свабоднымi павек,
Шукаем моцнай для сябе дубiны.
Цi можа быць свабодным чалавек,
Як людзi звыклi гнуць бясконца спiны?
Цi станем мы свабоднымi калi?
Захочам мы людзьмi, нарэшце, звацца?
Цi будзе справядлiвасць на Зямлi
Або рабамi будзем заставацца?
31.07.1995
990
РОЗНЫЯ ПАЭТЫ
Адны змагалiсь, але iх знiшчалi,
Другiя партыю жадалi праслаўляць,
А зараз часы iншыя насталi,
Пачалi хутка услаўленцаў забываць.
Калi праўдзiвы голас у паэта,
Бясконца будзе цвёрда ўласны курс трымаць,
Павага прыйдзе да яго за гэта,
Бо ён фальшыва не жадаў зусiм спяваць.
Калi паэт заўсёды праўду пiша,
Мiнае час, i можа стаць вялiкiм ён,
А калi хлусiць, то чакае цiша,
Знiкае з памяцi людской хамелеон.
Для ўлады ўраз салодкiя прамовы
Хамелеоны палка будуць гаварыць,
Мэта iх – для сябе стварыць умовы,
Ва ўсе часы прыстасаванцам лепей жыць.
Знаходзяць шлях у друк прыстасаванцы,
Падачкай ўлады прыграваюць, не цкуюць.
Застацца жыць ў вяках якiя шанцы,
Калi прытулак ўжо на могiлках знайдуць?
Не прыйдзе шана ад прамоў квяцiстых,
Такой павагi несумленным не здабыць,
Лепш галасоў заўжды праўдзiвых чыстых
Ў прыстасаванскiм моцным хоры не згубiць.
12.08.1995
Апошні верш тэмы Home Page Змест